Spółdzielnie energetyczne stają się w Polsce coraz popularniejszym rozwiązaniem dla mieszkańców, gmin i przedsiębiorstw, które chcą uniezależnić się od wahań cen energii, korzystać z odnawialnych źródeł oraz wspólnie inwestować w nowoczesną infrastrukturę. Idea jest prosta: grupa ludzi lub instytucji zakłada organizację, której celem jest wytwarzanie, magazynowanie i zużywanie energii głównie na własne potrzeby, z korzyścią dla wszystkich członków. W praktyce jednak założenie spółdzielni wymaga nie tylko chęci, ale także zrozumienia przepisów, przygotowania odpowiednich dokumentów, pozyskania finansowania i zaplanowania całego przedsięwzięcia w perspektywie wielu lat. Mimo tego – warto. Zakładanie spółdzielni energetycznej to inwestycja w niezależność energetyczną, która przynosi korzyści finansowe i środowiskowe dla całej społeczności.
Czym jest spółdzielnia energetyczna i kto może ją założyć?
Spółdzielnia energetyczna to specyficzna forma prawna, uregulowana w polskiej ustawie o odnawialnych źródłach energii. Może działać na terenie jednej gminy lub kilku gmin bezpośrednio ze sobą graniczących, a jej głównym zadaniem jest produkcja energii z odnawialnych źródeł — takich jak panele fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe, biogazownie czy małe elektrownie wodne — oraz jej zużycie przez członków.
Zgodnie z nowelizacją ustawy o OZE spółdzielnia energetyczna musi być zaprojektowana w taki sposób, by moc jej instalacji pozwalała na pokrycie w ciągu roku co najmniej 70% potrzeb własnych spółdzielni i jej członków.
Jednakże, do końca 2025 roku ustawodawca przewidział okres przejściowy — w tym okresie wystarczy, że spółdzielnia pokryje minimum 40% rocznych potrzeb. Po upływie tego czasu — tj. od 1 stycznia 2026 roku — próg automatycznie wraca do poziomu 70%.
Członkami spółdzielni mogą być osoby fizyczne, rolnicy indywidualni, małe i średnie przedsiębiorstwa, a także jednostki samorządu terytorialnego. Wymogiem formalnym jest posiadanie co najmniej 10 osób fizycznych lub 3 osób prawnych jako członków-założycieli. To daje dużą elastyczność — spółdzielnię mogą założyć zarówno sąsiedzi z tej samej wsi, jak i gmina wraz z lokalnymi przedsiębiorcami czy rolnikami.
Dlaczego warto założyć spółdzielnię energetyczną?
Korzyści z założenia spółdzielni energetycznej są wielowymiarowe. Pierwszym i najbardziej oczywistym atutem są niższe rachunki za prąd. Dzięki bilansowaniu energii w ramach całej wspólnoty członkowie mogą efektywnie wykorzystać nadwyżki wytworzone w jednej części spółdzielni na potrzeby innych odbiorców. Daje to realną oszczędność w skali roku i pozwala stabilizować koszty w dłuższej perspektywie.
Drugim istotnym powodem jest niezależność energetyczna. W czasach, gdy ceny energii elektrycznej na rynku hurtowym potrafią wahać się nawet o kilkadziesiąt procent w skali roku, posiadanie własnego źródła energii daje poczucie bezpieczeństwa. Spółdzielnia pozwala również korzystać z dedykowanych programów wsparcia — zarówno krajowych, jak i unijnych. Dofinansowania potrafią pokryć znaczną część kosztów inwestycji, co czyni przedsięwzięcie bardziej opłacalnym.
Nie można też zapominać o wymiarze ekologicznym i wizerunkowym. Produkcja energii z OZE ogranicza emisję gazów cieplarnianych, co jest istotne zarówno dla lokalnej społeczności, jak i dla spełniania wymogów klimatycznych UE. W przypadku gmin i przedsiębiorstw członkostwo w spółdzielni energetycznej może być także elementem strategii CSR (Corporate Social Responsibility) i budować pozytywny wizerunek.
Etap pierwszy: koncepcja i biznesplan
Każde poważne przedsięwzięcie zaczyna się od pomysłu, ale w przypadku spółdzielni energetycznej pomysł musi zostać przekształcony w precyzyjny plan działania. Na tym etapie należy zdecydować, jakie źródła energii będą wykorzystywane. Najpopularniejszym wyborem jest fotowoltaika ze względu na stosunkowo niskie koszty inwestycyjne i prostotę obsługi, jednak w wielu lokalizacjach opłacalne mogą być także turbiny wiatrowe, biogazownie, a nawet małe elektrownie wodne.
Następnie trzeba przeanalizować zapotrzebowanie energetyczne przyszłych członków — w tym zarówno w szczytowych momentach poboru, jak i w okresach mniejszego zużycia. Dane te pozwolą określić optymalną moc instalacji i uniknąć zarówno przewymiarowania, jak i niedoborów. Kolejnym krokiem jest przygotowanie kalkulacji kosztów oraz prognozy zwrotu z inwestycji (ROI). Dobry biznesplan uwzględnia nie tylko koszty budowy i montażu, ale także koszty utrzymania, serwisu oraz ewentualnej rozbudowy w przyszłości.
Jeżeli na którymkolwiek etapie pojawią się wątpliwości co do przyjętych założeń, warto skorzystać z pomocy DOEKO GROUP — doświadczeni eksperci przygotują pełną analizę zapotrzebowania, dobiorą optymalne rozwiązania technologiczne i pomogą w stworzeniu biznesplanu spełniającego wymagania programów dotacyjnych.
Etap drugi: zebranie członków założycieli
Warto wiedzieć, kto może założyć spółdzielnię energetyczną, aby uniknąć problemów formalnych już na początku projektu.
Spółdzielnia energetyczna jest organizacją opartą na współpracy, dlatego od samego początku kluczowe jest zaangażowanie przyszłych członków. Zgodnie z przepisami potrzeba co najmniej 10 osób fizycznych lub 3 osoby prawne, by formalnie rozpocząć proces rejestracji. W praktyce najlepiej zebrać grupę większą, aby zapewnić większą stabilność finansową i operacyjną.
W tym celu warto zorganizować spotkania informacyjne, podczas których zostaną przedstawione zasady funkcjonowania spółdzielni, szacowane koszty oraz przewidywane korzyści. Transparentna komunikacja na tym etapie jest niezwykle istotna — pozwala uniknąć późniejszych nieporozumień i buduje zaufanie w grupie.
Etap trzeci: dokumenty i rejestracja spółdzielni energetycznej
Po zebraniu odpowiedniej liczby członków można przystąpić do formalności. Dokumenty potrzebne do spółdzielni energetycznej to m.in. statut, uchwały założycielskie oraz wniosek rejestrowy do KRS.
Najważniejszym dokumentem jest statut spółdzielni, w którym należy precyzyjnie określić cele działalności, zasady przyjmowania nowych członków, sposób podziału zysków oraz procedury podejmowania decyzji. Statut powinien być przygotowany z pomocą prawnika, aby spełniał wszystkie wymogi ustawy o prawie spółdzielczym i ustawy o OZE.
Kolejnym krokiem jest przygotowanie uchwał założycielskich oraz wypełnienie wniosku o rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym. Po wpisie do KRS spółdzielnia musi zgłosić działalność do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, co umożliwia jej legalne funkcjonowanie w sektorze energetycznym.
Etap czwarty: pozyskanie finansowania i realizacja
Realizacja projektu spółdzielni energetycznej wiąże się z kosztami inwestycyjnymi, jednak dostępne programy wsparcia znacząco obniżają próg wejścia. Dostępne są różne formy wsparcia, w tym finansowanie spółdzielni energetycznej z funduszy unijnych i krajowych programów OZE.
Sprawdź dostępne dofinansowania dla spółdzielni energetycznych.
Oprócz dotacji warto rozważyć kredyty preferencyjne, leasing technologii oraz partnerstwa publiczno-prywatne, które pozwalają na rozłożenie kosztów w czasie. Dobrze przygotowany biznesplan i jasne zasady współpracy zwiększają szansę na uzyskanie finansowania.
Gdy spółdzielnia dysponuje już finansowaniem, można przejść do etapu realizacji. Kluczowe jest wybranie doświadczonych dostawców technologii oraz wykonawców, którzy zapewnią nie tylko montaż, ale również serwis i wsparcie techniczne w przyszłości. Po zakończeniu prac instalacje muszą przejść testy sprawności, a ich wyniki powinny być udokumentowane i zatwierdzone.
Dopiero po spełnieniu wszystkich wymagań technicznych spółdzielnia może rozpocząć bilansowanie energii pomiędzy członkami, co przekłada się na realne oszczędności w rachunkach za prąd.
Zarządzanie i rozwój spółdzielni energetycznej
Założenie spółdzielni to dopiero początek. Aby projekt funkcjonował stabilnie, konieczne jest stałe monitorowanie produkcji i zużycia energii, a także dbałość o regularne spotkania członków i przejrzyste rozliczenia. W miarę rozwoju możliwe jest inwestowanie w kolejne źródła energii, rozbudowę magazynów czy wdrażanie inteligentnych systemów zarządzania. W tym zakresie warto rozważyć współpracę z LSE Sp. z o.o., firmą specjalizującą się w profesjonalnym zarządzaniu spółdzielniami energetycznymi w Polsce, która zapewnia kompleksową obsługę operacyjną, prawną i techniczną.
Dobrze prowadzona spółdzielnia może stać się fundamentem lokalnej transformacji energetycznej, przyczyniając się nie tylko do obniżenia kosztów energii, ale także do rozwoju społeczności i poprawy jakości życia mieszkańców.
Założenie spółdzielni energetycznej wymaga staranności, wiedzy i współpracy, ale przynosi długofalowe korzyści finansowe, środowiskowe i społeczne. Od odpowiedniego przygotowania zależy powodzenie całego przedsięwzięcia, dlatego warto korzystać z pomocy ekspertów. DOEKO GROUP oferuje kompleksowe wsparcie na każdym etapie — od koncepcji i biznesplanu, przez formalności i pozyskanie dotacji, aż po wdrożenie i bieżące zarządzanie inwestycją.